Στο περί της Κοινότητος κεφάλαιο είχαμε αναφερθεί στις εσωτερικές διαφωνίες, οι οποίες καθυστερούσαν την πραγμάτωση της βουλήσεως του Παπάφη. Ο από Ιωαννίνων Θεσσαλονίκης Σωφρόνιος κατόρθωσε να επιφέρει ομοφροσύνη και να προωθήσει το ζήτημα του ορφανοτροφείου, όπως άλλωστε είχε πράξει και για το Χαρίσειο. Ανακοίνωσε προς τους γενικούς κληρονόμους του Ι.Ν.Παπάφη την απόφαση της υπό την προεδρία του Αντιπροσωπείας να εκκαθαρισθεί το κληροδότημα Παπάφη. Από τότε δραστηριοποιήθηκαν οι δύο Εφορείες, Εκπαιδευτηρίων και Νοσοκομείου. Συνεδρίασαν από κοινού με μοναδικό αντικείμενο την ανέγερση του Παπαφείου και τηρούσαν πρακτικά σε ιδιαίτερο κώδικα. Μέχρι το Σεπτέμβριο του 1892, δηλ. επτά και μισό χρόνια μετά τη δημοσίευση των διαθηκών δεν είχε εκκαθαρισθεί το Παπάφειο κληροδότημα. Αλλά και μετά την εξομάλυνση των εσωτερικών αντιθέσεων έχουμε καθυστερήσεις που οφείλονταν στην προσπάθεια εξευρέσεως καταλλήλου οικοπέδου. Οι εννέα μήνες που απαιτήθηκαν για το οικόπεδο θα ήταν πολύ περισσότεροι αν ο Μητροπολίτης δεν πίεζε την κατάσταση. Έτσι μετά τον Αύγουστο του 1893 αγοράσθηκε αντί 1.698 λιρών το οικόπεδο Χαμδή – Βέη εκτάσεως 53.880 τετραγωνικών πήχεων, το οποίο βρισκόταν "έμπροσθεν της Αγγλικής σχολής.

Παράλληλα προς τις παραπάνω συσκέψεις και ενέργειες οι δύο Εφορείες μεριμνώντας για την κατασκευή του κτιρίου ζήτησαν υποδείξεις από τη Δ/νση του Ορφανοτροφείου Χατζηκώστα. ο πεπειραμένος Δ/ντής τους συνιστούσε, αφενός ο χώρος του οικοπέδου να είναι κατά το δυνατόν ευρύτερος, αφετέρου το κτήριο να έχει σχήμα "Π", "του οποίου οι πόδες να στηρίζονται επί της μεσημβρίας". Ο ίδιος Διευθυντής έπαιξε αργότερα ρόλο επιδιαιτητού στην επιλογή των σχεδίων ανεγέρσεως μετά από παρουσιασθείσα μεταξύ των εφόρων διαφωνία.

Η έκδοση φιρμανιού από την Κυβέρνηση για την ίδρυση ορφανοτροφείου πρέπει να είχε ζητηθεί πριν από το Σεπτέμβριο του 1894. Αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι στην κοινή συνεδρίαση των δύο Εφορειών που έγινε στις 21 Σεπτεμβρίου 1894 αναφέρεται απόφαση σύμφωνα με την οποία έπρεπε να σταλούν "εις τα Πατριαρχεία αι ζητηθείσαι οκτώ οθωμανικαί λίραι". Ήταν το τίμημα για την έκδοση του σχετικού με την ίδρυση κυβερνητικού φιρμανιού. Παράλληλα, με την καθοδήγηση του Μητροπολίτη, οι Εφορείες συνέχιζαν τις ενέργειες για το κτίσιμο του κτηρίου. Έτσι στις 5 Μαρτίου έγινε η κατακύρωση του διαγωνισμού για το πρώτο τμήμα των εργασιών που περιλάμβαναν και την τοιχοποιία του πρώτου πατώματος. Λίγες μέρες αργότερα, την Κυριακή 12 Μαρτίου 1895, έγινε από το μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Αθανάσιο η κατάθεση του θεμελίου λίθου του Ορφανοτροφείου που επονομάσθηκε "Ο Μελιτεύς" σύμφωνα με τη θέληση του ιδρυτού. Οι Θεσσαλονικείς όμως εκδηλώνοντας την ευγνωμοσύνη τους προς το πρόσωπό του το ονόμασαν και Παπάφειο. Δύο ονομασίες που εναλλάσσονται μέχρι και σήμερα στην καθημερινή χρήση.

Τουρκικές παρεμβάσεις

Δύο μήνες μετά την κατάθεση του Θεμελίου ο Τούρκος Δήμαρχος Θεσσαλονίκης σταμάτησε τις οικοδομικές εργασίες. Ο Μητροπολίτης προσέφυγε στο Γενικό Διοικητή Ζιχής Πασά και επέτυχε να συνεχιστεί το έργο ως το πρώτο πάτωμα. Μέχρι τότε ήλπιζαν να φθάσει και το αναμενόμενο αυτοκρατορικό φιρμάνι. Από τη σύσκεψη της 18ης Ιουλίου 1895 φαίνεται ότι οι εργασίες είχαν φθάσει ήδη μέχρι του πρώτου πατώματος, o δε εργολάβος από τις μέχρι τότε εργασίες είχε ζημία 4.453 γρ. Όταν όμως τελείωναν σχεδόν οι εργασίες "μέχρι του πρώτου πατώματος", ο Γεν. Διοικητής ανήρεσε την υπόσχεσή του με τη χαρακτηριστική ε-θνική του προσχηματική πονηρία. Έστειλε τεσκερέ προς το Μητροπολίτη και του έλεγε ότι ναι μεν είχε επιτρέψει την ανοικοδόμηση ορφανοτροφείου, αλλά τώρα έπρεπε να μεριμνήσουν οι Έλληνες να το κτίσουν επί άλλου γηπέδου (Μούλκι) αντί του χρησιμοποιουμένου (Ραζί-ι-μερί). Κατόπιν τούτου ξεχωριστά ο Μητροπολίτης με επιστολή και οι Εφορείες με τηλεγράφημα παρακάλεσαν το Πατριαρχείο να παρέμβει στην Πύλη για την έκδοση του φιρμανιού. Παρ' όλα αυτά όμως μέχρι και τον Αύγουστο του επομένου έτους 1896 δεν είχε εκδοθεί. Γι' αυτό οι δύο Εφορείες ζήτησαν από την Αντιπροσωπεία να ορίσει και να αποστείλει διμελή επιτροπή στην Κωνσταντινούπολη, για να φροντίσει τα "περί την έκδοσιν της απαιτουμένης αδείας προς εξακολούθησιν της οικοδομήσεως του ορφανοτροφείου". Όλη αυτή η κωλυσιεργία δικαιολογεί και τους ενδοιασμούς Παπάφη, αλλά και την άποψη που διατυπώσαμε ότι η τουρκική διοίκηση δεν είχε καλή διάθεση για την ίδρυση ελληνικών ορφανοτροφείων.

Παρεμβάσεις

Σα να μην έφθαναν αυτά, προστέθηκε και η διαφορά μεταξύ των παλαιών εφόρων και των νεοεκλεγέντων, οι οποίοι επί μήνες αρνούνταν να παραλάβουν το τμήμα του κατασκευασθέντος έργου, τα επί τόπου του έργου υλικά και όσα από τα χρήματα του κληροδοτήματος ήταν κατατεθειμένα στην Οθωμανική Τράπεζα. Ο Μητροπολίτης Αθανάσιος ως ανώτατος επόπτης της Κοινότητας, αλλά και ειδικά επιφορτισμένος από τη διαθήκη Παπάφη να εποπτεύει τα του κληροδοτήματος, ματαίως προσπάθησε να συμβιβάσει τους διαφωνούντες. Τουλάχιστο μέχρι την 28 Αυγούστου 1896, που έχουμε το τελευταίο πληροφοριακό στοιχείο από τον κώδικα των κοινών συνεδριάσεων των Εφορειών, η διαφωνία δεν είχε διευθετηθεί.

Τελικά το Παπάφειο λειτούργησε το 1903.

[ < Κληροδοτήματα ]     [ Προσωπικότητα > ]